Ekonomik kriz sofrada: Vatandaş artık daha az et ve sebze tüketiyor

İstanbul Planlama Ajansı (İPA) Başkanı Buğra Gökce, İPA'nın hazırladığı "Enflasyonun Sofra Hali: Türkiye‘de ve İstanbul’da Gıda Enflasyonu" raporunun neticelerini kamuoyuyla paylaştı. Raporda, son yıllarda hızla artan gıda fiyatlarının vatandaşların beslenme alışkanlıkları üstündeki olumsuz etkilerine dikkat çekildi. Gökce, raporda yer alan verilerin, Türkiye'deki gıda enflasyonunun ciddi boyutlara ulaştığını ve vatandaşların temel gıda maddelerine erişiminde sıkıntılar yaşadığını ortaya koyduğunu belirtti.

GIDA TÜKETİMİNDE DÜŞÜŞ

İPA’nın raporuna göre, 2017-2018 döneminde kişi başı senelik sebze tüketimi 283,1 kilogram iken, bu miktar 2022-2023 döneminde 261,7 kilograma düştü. 2010 senesinde nüfusun %69,4’ü her gün en az bir kez sebze veya salata tüketirken, 2022’de bu oran %41,2’ye geriledi. Benzer şekilde, 2010’da nüfusun %57’si her gün en az bir kez meyve tüketirken, 2022’de bu oran %36,5’e indi.

FİYAT ARTIŞLARI: SEBZE VE MEYVEDE ŞOK

Gıda fiyatlarındaki artış, pazarlarda ve marketlerde net bir şekilde gözlemleniyor. Ocak 2021’de pazarda 1 kilogram soğan 1 lira 88 kuruşken, Ocak 2024’te fiyat 17 liraya çıktı. Aynı dönemde 1 kilogram patatesin fiyatı 1 lira 88 kuruştan 21 liraya, domatesin kilosu ise 5 liradan 34,9 liraya yükseldi.

Bakliyat tutarları da ciddi bir artış gösterdi. Ocak 2021’de 1 kilogram pirinç 7,6 lira iken, Ocak 2024’te 48,5 liraya ulaştı. Nohutun kilosu 10,3 liradan 76 liraya, kuru fasulyenin kilosu ise 13,7 liradan 84 liraya çıktı.

ET VE RESTORAN FİYATLARINDA YÜKSELİŞ

2024 senesinde et ürün gruplarında senelik fiyat artışı, bir önceki yıla göre %107,79 oranında arttı. Dışarıda yemek yemenin maliyeti ise %106,5 oranında yükseldi. Bu durum, özellikle dar gelirli ailelerin et ve dışarıda yemek yeme alışkanlıklarını ciddi şekilde etkiledi.

TÜRKİYE’DEKİ GIDA ENFLASYONUNUN KÜRESEL ÖLÇEĞE GÖRE CİDDİ BOYUTTA

Dünya Bankası araştırmasına göre, nominal gıda enflasyonunun en yüksek olduğu ülkeler arasında Türkiye, Arjantin ve Zimbabwe’nin peşinden üçüncü sırada yer alıyor. Bu sıralama, Türkiye’deki gıda enflasyonunun küresel ölçekte de ciddi boyutlarda olduğunu gösteriyor.

ASGARİ ÜCRET VE AÇLIK SINIRI

BİSAM’ın TÜİK, İstanbul Halk Ekmek ve zincir market fiyatlarını baz alarak yaptığı araştırmaya göre, 2024 yılı Mart ayında dört kişilik bir aile için açlık sınırı 16 bin 646 liraya ulaştı. Bu rakam, asgari ücretin yalnız gıda masraflarını karşılayabildiğini gösteriyor. Yani, asgari ücretli bir aile, diğer temel gereksinimlerini karşılamakta zorlanıyor.

VATANDAŞLAR GIDA ALIŞVERİŞİNİ AZALTIYOR

İstanbullular, gıda enflasyonu sebebiyle aldıkları gıda ürünlerinin çeşidini ve miktarını azaltmak zorunda kalıyor. Pazarlardan kalan ürünleri almak için semt pazarlarının kapanışını bekleyen vatandaşların sayısı gün geçtikçe artıyor. Bu durum, gıda enflasyonunun İstanbul’daki günlük yaşam üstündeki etkilerini açıkça gözler önüne seriyor.